یکی از اصطلاحاتی که در خودرو به کار می رود، یاتاقان است. این قطعه در ماشین از سابش و خوردگی قطعاتی که روی هم سوار می شوند، جلوگیری می کند. آسیب به یاتاقان، عملکرد موتور را مختل می سازد. یاتاقان در پیشرانه خودرو مهم و حیاتی است. این قطعه در دو نوع ثابت و متحرک استفاده می گردد. در این مقاله به طور کلی به این سوال یاتاقان چیست؟ پاسخ می دهیم در ادامه با اکستریم مگ همراه باشید.
عملکرد یاتاقان چگونه است؟
یاتاقان (Bearing) در صنایع مختلف همچون، خودرو سازی، کشتی رانی، تجهیزات الکتریکی و موتور ساعت به کار می رود. با وجود یاتاقان امکان حرکت دو قطعه فلزی روی یکدیگر میسر می شود. شکل ظاهری آن به صورت دو نیم دایره فلزی است که بین میل لنگ و شاتون قرار می گیرد و حرکت آن ها را تسهیل می کند.
عملکرد موتور خودرو به گونه ای است که باید حرکت رفت و برگشتی پیستون با کمک میل لنگ به حرکت چرخشی تبدیل گردد تا نیروی حرکت موتور فراهم شود. میل لنگ از طریق شاتون به پیستون متصل است و حرکت آن در شاتون با اصطکاک زیادی همراه است. یاتاقان در این قسمت نصب و حرکت را روان می کند.
وظایف و کاربرد یاتاقان چیست؟
اگر یاتاق نباشد حرکت بین شاتون و میل لنگ دچار مشکل می شود. عملکرد این دو قطعه در کنار هم، موتور خودرو را به حرکت وا می دارد. یاتاقان در بین شاتون و میل لنگ از ایجاد اصطکاک و خوردگی این دو جلوگیری می کند. یاتاقان با کمک روغن گریس به روان سازی حرکت بین این دو کمک می کند.
یکی دیگر از وظایف یاتاقان، جلوگیری از سر و صدای قطعات مکانیکی و محکم نگه داشتن این قطعات در کنار یکدیگر است.
انواع یاتاقان
به طور کلی یاتاقان ها به دو دسته بلبرینگ و رولبرینگ تقسیم می شوند. بلبرینگ، متداول ترین نوع یاتاقان است که در آن جنس فولاد کروم و فولاد ضد زنگ استفاده شده است.
بلبرینگ
این قطعه به شکل دو حلقه که در بین آن ها ساچمه های گردی قرار دارد، ساخته می شود. نوع ساختار ساچمه ها باعث می گردد که انواع نیرو ها در جهت شعاعی و محوری را به خوبی تحمل کند.
در قطعاتی که نیاز به تحمل بار سنگین دارند نباید از بلبرینگ استفاده کرد چرا که بر اثر وزن و نیروی زیاد، بلبرینگ دچار انحنا می گردد و احتمال شکستن آن افزایش می یابد. بلبرینگ به چهار دسته تقسیم می شود.
- زاویه ای
- کف گرد
- خود تنظیم
- شیار عمیق
رولبرینگ
نوع دیگری از یاتاقان، رولبرینگ است. تفاوت اصلی آن با بلبرینگ در شکل ساچمه ها است. رولبرینگ از جنس فولاد سخت ساخته می شود و عمر بالایی دارد. شکل ساچمه ها در این یاتاقان استوانه ای و سوزنی است. رولبرینگ در کنترل نیروی شعاعی در چرخ های ماشین عملکرد خوبی دارد. این نوع از یاتاقان به چهار دسته تقسیم می گردد.
- سوزنی
- کروی
- استوانه ای
- مخروطی
انواع یاتاقان در خودرو
انواع یاتاقان در خودرو با توجه به عملکرد و مکان قرارگیری به دو دسته ثابت و متحرک تقسیم می شود که با محورهای ثابت و متحرک میل لنگ در تماس هستند. محور ثابت یا قسمت اصلی میل لنگ و سیلندر در ارتباط است و حول خود می چرخد. محور متحرک با شاتون در تماس است و حول محور ثابت چرخش دارد.
هر دو نوع یاتاقان متشکل از دو نیم دایره است که با پیچ به هم وصل می شوند. قطر هر دو یاتاقان از میل لنگ ضخیم تر است. حد فاصل آن ها با روغن پر شده است. این روغن اطراف میل لنگ را پوشش می دهد و با معلق نگه داشتن میل لنگ حرکت آن را روان می سازد.
یاتاقان ثابت در خودرو
همان طور که پیش تر اشاره کردیم، یاتاقان ثابت با میل لنگ در تماس است و نقش تکیه گاه را برای آن دارد. یاتاقان ثابت، میل لنگ را به سیلندر و پیستون محکم می کند و از لق زدن آن جلوگیری می کند. در موتور های چهار سیلندر که متداول ترین موتور در صنعت خودرو هستند از پنج یاتاقان ثابت در میل لنگ استفاده می شود. ساختار این یاتاقان ها به این صورت است که در آن‌ها سوراخ هایی تعبیه گردیده است تا روغن به راحتی به میل لنگ برسد و حرکت چرخشی آن را روان سازد. حد فاصل این سوراخ ها، شیارهایی وجود دارد تا روغن به راحتی در آن ها جریان یابد.
یاتاقان متحرک در خودرو
این نوع یاتاقان در بین شاتون و میل لنگ به کار گرفته می شود. لقی شاتون در میل لنگ با یاتاقان متحرک کنترل می کند. یاتاقان متحرک در ساختار شبیه به یاتاقان ثابت است با این تفاوت که در آن سوراخ وجود ندارد و میل لنگ در آن آزاد است و حرکت رفت و برگشتی پیستون را به حرکت چرخشی تبدیل می سازد. در ساختار یاتاقان متحرک فقط از شیار استفاده شده است.
